Deskundigen voorspellen dat we te maken zullen krijgen met een golf van meer pandemieën. De noodzaak om sociale afstand te bewaren is niet alleen het ontbreken van massa-evenementen, maar ook een gepaste afstand bij het passeren van elkaar, bijvoorbeeld op de stoep. Het probleem wordt niet alleen opgemerkt door stadsactivisten maar ook door stadsplanners. Deze laatste vragen zich af in hoeverre de aanhoudende pandemie de trends bij het ontwerpen van grotere stedelijke ruimtes zal veranderen.
De pandemie, nadat we ons in vier muren hadden opgesloten, heeft de stadspleinen en ruimtes die vroeger bijeenkomsten waren nu leeggemaakt. Onze wereld is gekrompen tot slaapkamers en werkplekken.
In de 21ste eeuw zijn SARS, MERS, Ebola, vogelgriep en nu Covid-19 al verschenen. Als we echt het pandemietijdperk zijn ingegaan, hoe kunnen we onze steden dan zo ontwerpen dat de buitenruimte geen "no-go" -zone wordt, maar een veilige en levendige plek?
Steden houden van dodelijke vallen
Steden hebben een lange weg afgelegd in de strijd tegen ziekten.Vroeger waren ze een plek waar de levensverwachting door vervuiling veel lager was dan op het platteland.
"Steden waren in het verleden dodelijke valstrikken", zegt wetenschapsjournalist en auteur van The Fever and Pandemic, Sonia Shah. - De snelle groei tijdens de industriële revolutie heeft de straten vervuild, en Londen en New York zijn broeinesten geworden van gevaarlijke ziekten zoals cholera. Het resultaat was een uitvinding die ons leven veranderde: het rioleringssysteem.
De auteurs van het rapport over de theorie van rioolstelsels uit 1840 merkte op dat het rioleringssysteem erin slaagde de sterfte veroorzaakt door longziekten in Engelse steden met 50% te verminderen.
De laatste jaren zijn trends in de inrichting van de openbare ruimte weer gericht op het gezondheidsaspect. De prioriteit is om een voetgangersvriendelijke ruimte te creëren, evenals fietsers en hardlopers. Groen en het heilzame effect ervan op de bewoners was ook een van de belangrijkste aspecten waarmee de planners rekening hielden.
Snel transport was ook belangrijk. In steden zijn de meeste van onze reisbestemmingen geconcentreerd: werk, kantoren, winkels, ziekenhuizen en woningen. Goede toegankelijkheid bleek echter een tweesnijdend zwaard te zijn, het maakt een potentieel snellere verspreiding van infectieziekten mogelijk, een uitstekend voorbeeld hiervan is Covid-19.
Volgens Rebecca Katz van het Center for Global Health Science and Security zal in 2050 68% van de bevolking in steden wonen. Dit betekent dat de druk om op pandemieën voorbereide locaties te worden alleen maar zal toenemen.
Niet alle steden zijn even kwetsbaar
Rijke steden die zich richten op groen en duurzaam vervoer, zoals Kopenhagen, zijn beter voorbereid op een uitbraak. Efficiënt fietsen betekent dat minder mensen gebruik maken van het potentieel gevaarlijke, in een epidemische noodsituatie het openbaar vervoer en grote groene ruimtes toelaten om een sociale afstand te bewaren. Door tegelijkertijd in de lucht te zijn, kun je mentaal evenwicht en fysieke activiteit behouden.
De situatie is echter heel anders in dichtbebouwde steden en tegelijkertijd met een slechte infrastructuur zoals Bangladesh of Nairobi.
Hoe gemakkelijk een epidemie van een ziekte die geen vroege symptomen vertoont zich op dergelijke plaatsen kan ontwikkelen, werd aangetoond door ebola, welke uitbraak plaatsvond in West-Afrika in 2014-2016. Steden met slechte watervoorzieningssystemen en slechte sanitaire voorzieningen bleken het zwaarst getroffen te worden.
Het probleem van afstand
Met dichtbevolkte steden, zelfs steden met een enorm centraal park, zoals New York City, vinden inwoners het moeilijk om veilige loopafstanden aan te houden tijdens het lopen.
In sommige Europese metropolen (Wenen, Berlijn) hebben de autoriteiten besloten het aantal rijstroken op de weg te beperken en hebben daar tijdelijk voetgangers- en fietsverkeer ingevoerd.
Dit helpt niet alleen om afstand te houden, maar stimuleert ook meer fysieke activiteit. De mogelijkheid om veilig van het ene punt naar het andere te lopen, moedigt je aan om je eigen benen of een fiets te gebruiken in plaats van het openbaar vervoer of je eigen auto.
Groen in een pandemische stad
Groene steden hebben niet alleen om ecologische redenen toekomst. Zoals de aanhoudende pandemie heeft aangetoond, bieden parken en pleinen uitstel voor degenen die opgesloten zitten in vier muren en contact met de natuur nodig hebben. Zonder dit verslechtert niet alleen hun lichamelijke gezondheid maar ook hun geestelijke gezondheid.
Zoals uitgelegd door Marianthi Tatari, een Amsterdamse architect, is 20 minuten per dag in het groen voldoende om een veilig mentaal evenwicht te bewaren in een aanhoudende pandemie. Wel is er een sanitair probleem in de parken. Deskundigen wijzen op de mogelijkheid om een groter aantal dispensers voor handdesinfectie te bouwen.
- Als we aannemen dat dergelijke pandemieën ons vaker zullen vergezellen, moeten onze steden gemakkelijker te reorganiseren zijn - zegt Johan Woltjer van de University of Westminster - In het licht van de crisis hebben we plaatsen nodig voor tijdelijke quarantaine, medische centra. In openbare gebouwen moeten meer liften en trappen worden gebouwd zodat er minder mensen doorheen gaan.
Deskundigen merken ook op dat steden meer zelfvoorzienend moeten zijn, vooral als het gaat om het leveren van voedselproducten. Bij het ontwerpen van gebouwen is het ook belangrijk om na te denken over een pandemie.
Moderne kantoorgebouwen kunnen niet effectief worden geventileerd, airconditioning doet alles voor ons, en zoals de huidige crisis laat zien, is het vermogen om een raam te openen en frisse lucht te krijgen soms cruciaal.
Het is duidelijk dat we een tijd hebben om prioriteiten te veranderen bij het plannen van stedelijke ontwikkeling. Stedenbouwkundigen en ontwerpers gaan meer aandacht besteden aan praktische oplossingen die werken bij een pandemie. Ze zijn misschien niet al te spectaculair en zichtbaar, maar nuttig in het dagelijks leven.
Handreinigingsstations, temperatuurregistratie- en meetapparatuur, minder verkeer, bredere trottoirs en meer groene ruimtes kunnen de toekomst zijn die ons te wachten staat.
